Μετεωρίτικοι Αντίλαλοι: Λίγα λόγια για το εντυπωσιακό μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού με τους 13 τρούλους...

Βρίσκεται μεταξύ Τρικάλων και Ιωαννίνων και συγκεκριμένα, μεταξύ Δολιανών και Κρανιάς Τρικάλων στην καρδιά της Νότιας Πίνδου, στην ευρύτερη περιοχή του Ασπροποτάμου Τρικάλων. Απέχει από την Καλαμπάκα 50 χιλιόμετρα και το συνδέει με τον κεντρικό δρόμο ένας χωματόδρομος 500 μέτρων.

Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1150 μέτρων μέσα στο δάσος της Νότιας Πίνδου. Απέχει 50 χιλιόμετρα από τα Μετέωρα και είναι μετόχι της Ιεράς Μονής Αγίου Στεφάνου Μετεώρων.

Τα στοιχεία που αφορούν στην ιστορία του ναού είναι ελάχιστα, και αυτά που υπάρχουν στοιχειοθετούν την ιστορία του μνημείου από τον 19ο αι. και μετά. Πρώτη γραπτή αναφορά στο μνημείο γίνεται σε δύο έγγραφα, του 1839 (Φιρμάνι) και 1841 (Απανταχούσα), που αφορούν στην ανακαίνιση και ανοικοδόμηση του ναού.

Ο ναός του Σταυρού, ήταν εξάρτημα της μονής του 1770 (προφορική παράδοση τη χρονολογεί στα 1630), η οποία καταγράφεται ως μονή του Αγίου Νικολάου ενώ σήμερα οι κάτοικοι της περιοχής ονομάζουν Μονή της Αγίας Ζώνης. Της μονής αυτής εξάρτημα της ίδιας μονής ήταν ακόμη ένα παρεκκλήσιο, αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο, που βρίσκονταν σε κοντινή απόσταση. Από τα τρία αυτά ιδρύματα που αποτελούν μετόχια της Ιεράς Μονής Αγίου Στεφάνου Μετεώρων, σώζεται ακέραιος μόνο ο ναός του Σταυρού ενώ τα άλλα δύο όπως και άλλα μνημεία στα γύρω χωριά καταστράφηκαν το φθινόπωρο του 1943 (προφανώς για αντίποινα για την εκτέλεση εκεί 80 Γερμανών αιχμαλώτων), από σφοδρή επιδρομή των Γερμανών.

Το εντυπωσιακό αυτό μοναστήρι είναι κτισμένο με πέτρα και σκεπασμένο με πλάκες και είναι ρυθμού Βασιλικής μετά τρούλων. Εκείνο που το κάνει μοναδικό είναι οι 13 τρούλοι. Ο κεντρικός τρούλος μάλιστα (τελευταία έγινε η ανακαίνιση του) είναι διπλός (διώροφος) κάτι σπάνιο...

Το εσωτερικό του ναού είναι ανεπίχριστο και συνεπώς χωρίς αγιογραφίες, αναδεικνύοντας έτσι την λίθινη φυσιογνωμία του. Επίσης, είναι σκοτεινό και το λιγοστό φως μπαίνει από τα μικρά παραθυράκια των τρούλων. Κτήτορας του ναού, σύμφωνα με λιθανάγλυφη σχετική επιγραφή είναι ο Γιανούσιος Γκουγκουζής από το χωριό Βεντίστα (σημερινός Αμάραντος) Ασπροποτάμου.

Στην πλευρά της κυρίας εισόδου που είναι νότια υπάρχουν σκαλιστές – γλυπτές πέτρες με μορφές των : Αγίου Γεωργίου , Δημητρίου , Κωνσταντίνου – Ελένης, Αγγέλων κ.λ.π.

Εντυπωσιακή είναι και η δουλεμένη με μεράκι μονοκόμματη πέτρα που περιβάλλει την Βόρεια ξύλινη πόρτα με το μεγάλο κλειδί. Αντίθετα η δυτική καινούργια πόρτα περιβάλλεται από κομματιαστές πέτρες. Και οι δύο είσοδοι είναι μικροί και πρέπει να σκύψει όποιος θέλει να εισέλθει.

Η στέγη στηρίζεται σε σειρές από κολώνες φτιαγμένες από πέτρες πελεκητές στρογγυλές τοποθετημένες η μία πάνω στην άλλη. Τα τόξα και οι αψίδες που σχηματίζονται στις ενώσεις των κολώνων στην κορυφή, καθώς και οι θόλοι, το κάνουν εντυπωσιακό.

Μεταξύ οροφής και σκεπής υπάρχουν μεγάλα κενά κρύπτες. Εντύπωση προκαλούν επίσης και οι μικρές και μεγάλες κόγχες. Σε διάφορα σημεία στους τοίχους είναι κτισμένα πήλινα αγγεία με στόμια προς το εσωτερικό του ναού. Σκοπός τους ; Η καλή ακουστική.

Τέλος, σε διάφορα σημεία στους τοίχους είναι κτισμένα πήλινα αγγεία με στόμια προς το εσωτερικό του ναού για να βελτιώνεται η ακουστική του.

Γιορτάζει στις 14 Σεπτεμβρίου καθώς επίσης και στις 15 Αυγούστου.