Άρθρο τού
Αρχιμ. Αθανασίου Αναστασίου
Προηγουμένου της Ιεράς Μονής Μεγάλου Μετεώρου
στο ένθετο περιοδικό «ΘΕΜΑΤΑ» της εφημερίδος «ΕΥΡΕΥΝΑ»
Δεκέμβριος 2002
Το μοναστικό κέντρο των Αγίων Μετεώρων
—η μακραίωνη ιστορία και ο πολιτισμός του, η διαχρονική παρουσία
και προσφορά του, η σύγχρονη μαρτυρία και προοπτική του— έχει αποτελέσει
το αντικείμενο ερευνών, αναλύσεων, μελετών, παρουσιάσεων από
πολλούς και αξιόλογους επιστήμονες ειδικούς και δημοσιογράφους,
που έχουν αποτυπώσει εμπεριστατωμένα και επιμελώς την σύνθετη ιστορική
του πορεία και πραγματικότητα.
Με την χάρη του Θεού προβαίνουμε
στην προσωπική μας κατάθεση, μία κατάθεση καρδιάς, βιώματος και οραματισμού
για τον τόπο που αγαπήσαμε υπερβαλλόντως, που του δοθήκαμε και ταυτιστήκαμε
μαζί του, που έγινε, όχι απλώς ένα κομμάτι του, αλλά ο ίδιος ο εαυτός
μας. Για τον τόπο που μας προσέφερε τις εντονότερες και πλέον συγκλονιστικές
προσωπικές μας στιγμές, τις πλέον ευεργετικές και ζωηφόρες, παρά
τις δυσκολίες και τις αντιξοότητες. Για τον ιερό τόπο της μετανοίας
μας, του πνευματικού μας αγώνα, της εκζητήσεως και της παρουσίας
του Θεού, της ακοιμήτου σκέπης και φροντίδος των Αγίων μας, του πόθου
και της ελπίδος της σωτηρίας μας. Για τον αγιασμένο τόπο των αναχωρητών,
των ασκητών, των εραστών του Θεού, των Οσίων Πατέρων μας, που μας άφησαν
την ιερή παρακαταθήκη τους, τον ένθεο βίο τους και τα χαριτόβρυτα
λείψανά τους για να μας εμπνέουν, να μας καθοδηγούν, να μας προστατεύουν
και να μας καθαγιάζουν.
Και συγχρόνως για έναν τόπο, σταυροδρόμι
της πίστεως, του πολιτισμού και της ιστορίας, που συνιστά μία πολυσύνθετη
και πολυδιάστατη ενότητα, θρησκευτική, εθνική, πολιτισμική και
περιβαλλοντική, όπου η μοναχική παράδοση, ο πολιτισμός, οι ιστορικές
μνήμες, τα αρχαιολογικά τεκμήρια, το απαράμιλλο φυσικό τοπίο
συνταιριάζονται αρμονικά σε μία θαυμαστή και δημιουργική αλληλοπεριχώρηση.
Που κρατά ζωντανή την ανάσα των αιώνων, φυλαγμένη στις καρδιές των
μοναχών, στις πέτρινες κατασκευές των βράχων και στο πιο ακριβό κομμάτι
της ψυχής των κατοίκων του. Που αθόρυβα, με αργόσυρτο βηματισμό,
κουβαλά ζωντανή την ιστορία και ανόθευτη και απαραχάρακτη την παράδοση.
Όπου το πνεύμα και η ύλη, το θείο και το ανθρώπινο, ο πόνος και η χαρά,
το συναίσθημα και η ανάταση συμπορεύθηκαν αρμονικά αιώνες τώρα.
Όπου συναντήθηκαν ανεπανάληπτα και αριστουργηματικά η θεία δημιουργία
με την ανθρώπινη παρέμβαση, ο πλούτος του τοπίου με το μεγαλείο της
αρχιτεκτονικής, η μοναχική έκφραση με την ιστορία και τον πολιτισμό,
η αυταπάρνηση και ο ηρωισμός με την εθνική αυτοσυνειδησία και
την θυσιαστική προσφορά. Όπου ο χρόνος δεν έφερε την κόπωση και τον
μαρασμό, αλλά ανέδειξε την δημιουργία και ένα πολύτιμο αμάλγαμα
λατρείας και πολιτισμού, τόσο ισχυρό και καταυγάζον, ώστε η Ελληνική
Πατρίδα να το καυχάται και να το τιμά, αλλά και η οικουμένη ολόκληρη
να το θαυμάζει και να το σέβεται.
Παράλληλα με τους επιφανείς, ένα
πλήθος ανωνύμων και αφανών μοναχών υπηρέτησαν την αισθητική, την
τέχνη, την παιδεία, τον πολιτισμό, παραβλέποντας και αγνοώντας καλλιτεχνικά
πρότυπα και στερεότυπα δημιουργίας, αρκούμενοι απλά και μόνο
στην έκφραση της μοναχικής τους εμπειρίας και στην δοξολογική προσφορά
στον Άγιο Τριαδικό Θεό των κορυφαίων εκδηλώσεων της εκλεπτυσμένης
φιλοκαλίας τους.
Ο συνεκτικός κρίκος, βεβαίως, όλων
των χαρακτηριστικών που διακρίνουν τον ιερό χώρο των Αγίων Μετεώρων,
το επιστέγασμα και η καταξίωσή τους, είναι η ελληνορθόδοξη μοναχική
ταυτότητά του. Η μοναχική παρουσία και δραστηριότητα στα Άγια Μετέωρα
είναι αυτή που δημιούργησε, γονιμοποίησε, προστάτευσε, ανέδειξε
και ελάμπρυνε όλα τα άλλα συστατικά που συνθέτουν την πολυδιάστατη
μετεωρίτικη οντότητα.
Η ιστορία του ιερού αυτού χώρου
έχει καταδείξει πως η πνευματική πρόοδος, η προσέλευση μοναχών, η
κοινοβιακή αύξηση και οργάνωση, η ακόλλητη και αδιατάρακτη μετοχή
στην μοναχική εμπειρία, η απαραχάρακτη τήρηση των τυπικών και
των θεσμίων της ορθοδόξου μοναχικής παραδόσεως, σηματοδοτούν κάθε
φορά και λειτουργούν ευεργετικά στην ανάπτυξη και των υπολοίπων
γνωρισμάτων του αγιασμένου μοναστικού μας κέντρου.
Η διατήρηση της ιερότητος του
χώρου είναι το μοναδικό στοιχείο που προστατευόμενο προστατεύει
τον σύνολο χώρο με όλες τις ιδαιτερότητές του. Απειλούμενο δε απειλεί
με κατάρρευση και ολόκληρο το οικοδόμημα που στηρίζεται σ’ αυτό.
Οι σύγχρονες μοναχικές αδελφότητες των Αγίων Μετεώρων πραγματώνουν καθημερινά την υπέρβαση του χρόνου και την αναγωγή του στην ιστορία. Παραμένουν, έτσι, όχι φύλακες ενός νεκρού παρελθόντος, αλλά οι μάρτυρες και οι φορείς μιας ζωντανής πραγματικότητος φερέλπιδος και δημιουργικής.
Οι σύγχρονες μοναχικές αδελφότητες των Αγίων Μετεώρων πραγματώνουν καθημερινά την υπέρβαση του χρόνου και την αναγωγή του στην ιστορία. Παραμένουν, έτσι, όχι φύλακες ενός νεκρού παρελθόντος, αλλά οι μάρτυρες και οι φορείς μιας ζωντανής πραγματικότητος φερέλπιδος και δημιουργικής.
Το ίδιο, βεβαίως, ισχύει και για
όλα τα ορθόδοξα μοναστήρια που έχουν καθιερωθεί και καταξιωθεί
στην εκκλησιαστική και ιστορική συνείδηση του λαού μας, στην καρδιά
και στην σκέψη του, ως οι ακοίμητοι φρουροί των αληθειών της πίστεως
και της πατρίδος και ως οι σταθεροί αρρωγοί του στις κάθε λογής δυσχέρειες
και αντιξοότητες. Γι’ αυτό και οι πιστοί ανά τους αιώνες δεν έχουν
πάψει να προστρέχουν πάντοτε με προσδοκία και ελπίδα προς τις Ιερές
Μονές. Στα ορθόδοξα μοναστήρια, που είναι τόποι προσευχής και λατρείας
του Τριαδικού Θεού μας· που είναι λύκνα Αγίων και Οσίων και αλεξητήρια
δαιμόνων· που είναι σχολεία πατερικής καταρτίσεως και σπουδαστήρια
ταπεινώσεως· που είναι γυμναστήρια πνευματικής αθλήσεως και φροντιστήρια
αγιασμού· που είναι νοσοκομεία ψυχών και θεραπευτήρια παθών· που
είναι παυσίλυπα θλίψεων και κέντρα φιλανθρωπίας· που είναι πύλες
της θεοσδότου ελευθερίας και εστίες πολιτισμού· που είναι νησίδες
περιβαλλοντικής προστασίας και αναπλάσεως· που είναι διάπλατα ανοιγμένες
αγκαλιές αγάπης και φιλοξενίας· που είναι κάστρα και προμαχώνες,
επάλξεις και οχυρά, ντάπιες και μετερίζια της Πίστεως και του Γένους
μας· που είναι θεματοφύλακες των ελληνορθοδόξων παραδόσεων του Έθνους
μας· που είναι τα άπαρτα κάστρα της Ρωμηοσύνης.
Σύμφωνα με τον π. Γεώργιο Μεταλληνό,
Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο μοναχισμός
αποτελεί την πεμπτουσία του χριστιανισμού, την δυναμικότερη, την
πληρέστερη και συνεπέστερη αυτοέκφρασή του. Ο τρόπος ζωής των μοναχών,
οι αρχές και η οργάνωση του κοινοβιακού συστήματος, διασώζουν την
αρχέγονη αποστολική πάραδοση και αναδεικνύουν τις διαχρονικές
και πανανθρώπινες αξίες του ανθρωπίνου προσώπου και της αγαπητικής
διαστάσεως των διαπροσωπικών σχέσεων. Ο μοναχός, μέσα από την άσκηση
της υπακοής, της παρθενίας και της ακτημοσύνης, παραιτείται οικειοθελώς
από προσωπικά θελήματα και επιθυμίες, από δικαιώματα και απαιτήσεις.
Η εκούσια αυτή στέρηση που υιοθετεί ο μοναχός, του αντιπροσφέρει
την ανάκτηση της αληθούς και ολοκληρωτικής ελευθερίας και ευτυχίας
του τις οποίες ανακαλύπτει, γεύεται και απολαμβάνει μέσα στην ξένωση,
την αφάνεια, την σιωπή· μέσα στην πλησμονή της χάριτος και της ευλογίας
του Θεού στην ζωή του.
Μέσα στο ορθόδοξο μοναστικό κοινόβιο
βιώνεται η αυθεντική δημοκρατία ως αγαπητική κοινωνία προσώπων,
χωρίς εξατομικεύσεις και αυτονομήσεις· βιώνεται δηλαδή το πρότυπο-πολίτευμα
της χριστιανικής κοινωνίας, βασισμένο στην αγάπη και την ελευθερία,
που αποτελεί συγχρόνως και την βάση του συνοδικού συστήματος διοικήσεως
της Εκκλησίας μας, μακριά από εξουσιαστικές διαθέσεις και χρήσεις
των αξιωμάτων, αλλά στηριγμένο στην μετοχή της αγιοπνευματικής
εμπειρίας και χάριτος που πηγάζει από την εν Χριστώ ζωή μας μέσα
στην Εκκλησία.
Έτσι ο μοναχός υπερβαίνει τον εαυτό
του, εξέρχεται από τον εαυτό του και γίνεται όλος μια προσφορά. Μια
προσφορά του εαυτού του, των δυνάμεων και των ικανοτήτων του, των δεξιοτήτων
και των χαρισμάτων του. Μία διαρκής προσφορά στην Μονή του, στην Εκκλησία,
στο Έθνος, στον κόσμο ολόκληρο· και γίνονται έτσι οι μοναχοί άμισθοι,
ανιδιοτελείς και ακούραστοι φύλακες της μακραίωνης ιστορίας και
πολιτισμικής μας κληρονομιάς.
Η προσφορά και η εργασία του μοναχού
μέσα στο κοινόβιο δεν χαρακτηρίζονται από την κοσμική διάσταση
που έχουν προσλάβει στις σύγχρονες κοινωνίες. Οι καθιερωμένες εργασίες
μέσα στο κοινόβιο αποκαλούνται διακονήματα, με την έννοια της προσφοράς
που περιγράψαμε παραπάνω. Ακόμη και η Ηγουμενία αποτελεί διακόνημα:
το διακόνημα του ηγουμένου, όπως και όλα τα άλλα διακονήμτα, του
αρχοντάρη, του εκκλησιαστικού κλ.π. Το διακόνημα για τον μοναχό
δεν είναι αξίωμα, δεν είναι κάποια «θέση», δεν είναι τίτλος τιμής,
δεν είναι δικαίωμα, δεν είναι εξουσία. Το διακόνημα είναι προσφορά
ολοκληρωτικής, ανιδιοτελούς και ανυστερόβουλης αγάπης στο Θεό
και στους εν Κυρίω αδελφούς ―εντός και εκτός της Μονής. Όπως χαρακτηριστικά
τονίζει ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος
κ.κ. Χριστόδουλος, σε κήρυγμά του της 23ης Αυγούστου 2002, «στην Εκκλησία
δεν έχουμε εξουσιαστικά αξιώματα, αλλά έχουμε διακονήματα, έχουμε
υπηρεσίες, είμεθα υπηρέτες, δούλοι των δούλων του Θεού. Και οι άγιοι,
των οποίων τις μορφές βλέπουμε στους τοίχους και τιμούμε, δεν υπήρξαν
ποτέ εξουσιαστές».
Στην σύγχρονη εποχή της παγκοσμιοποιήσεως
και του εθνικού και θρησκευτικού αποχρωματισμού των λαών, στην δίνη
της πολιτισμικής ομογενοποιήσεως και του θρησκευτικού συγκρητισμού,
της εκπτώσεως των αξιών και των ιδανικών, της ανελευθερίας και του
ισοπεδωτισμού, της αλλοτριώσεως και του κλονισμού των διαπροσωπικών
σχέσεων, η ιστορία επεφύλαξε και πάλι για τα μοναστήρια τον ρόλο
της κιβωτού της Ορθοδοξίας και του Έθνους μας, της κιβωτού της αληθείας,
του νοήματος και της γνησιότητος υπάρξεως και βίου. Γι’ αυτό και είναι
επιτακτικότερη από κάθε άλλη φορά η ανάγκη της διατηρήσεως ανόθευτου
του πατροπαράδοτου μοναχισμού που δεν θα υποκύψει και δεν θα διαβρωθεί
από την σύγχρονη πνευματική λαίλαπα της εκκοσμικεύσεως και του εκσυγχρονισμού,
ώστε να μεταδοθεί αναλλοίωτος στις επόμενες γενιές και να συνεχίσει
να επιτελεί το ψυχοσωτήριο και εθνοσωτήριο έργο του.
Μέσα σε ένα τέτοιο πνεύμα και στα
πλαίσια αναλόγων δραστηριοποιήσεων έχει συντελεστεί τις τελευταίες
δεκαετίες, με την Χάρη του Θεού, η αναδημιουργία του Μοναστικού
Κέντρου των Αγίων Μετεώρων, του δεύτερου, μετά το Άγιον Όρος, μοναστικού
κέντρου της πατρίδος μας.
Η σύγχρονη αυτή αναδημιουργία
ξεκινά από την επάνδρωση και την κοινοβιακή οργάνωση των Ιερών Μονών
και καλύπτει όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων που αφορούν στο σύνολο
των χαρακτηριστικών των Αγίων Μετεώρων. Παρατηρούμε, έτσι, μία
σημαντικότατη κτιριακή ανασυγκρότηση, κτιτορικών διαστάσεων,
στηριγμένη σε εμπεριστατωμένες μελέτες, που εκφράζει και αντανακλά
ταυτόχρονα το μεράκι και την φροντίδα των συγχρόνων μετεωριτών μοναχών,
την αγάπη και την ταύτισή τους με τον χώρο και την ιστορία του.
Οι Ιερές Μονές καθίστανται, επίσης,
η φιλόξενη εστία ενός πλήθους προσκυνητών και επισκεπτών από όλο
τον κόσμο, που συναντώνται εδώ καθημερινά. Συναντώνται οι λαοί, οι
γλώσσες τους, οι πολιτισμοί, η παιδεία και η παράδοσή τους. Είναι το
ειρηνικό συναπάντημα που σέβεται τις διαφορές και ξεπερνά τις αντιπαλότητες,
καθώς η ιερότητα του χώρου και η ιστορία του υποβάλλουν και επιβάλλουν
ένα άλλο ύφος και ήθος, που αντλούνται μέσα από τα ζωντανά πρότυπα
των Αγίων μας.
Ανάμεσα στους επισκέπτες των Μονών
ξεχωρίζουν αρχηγοί Κρατών, Κυβερνήσεων, εξέχουσες πολιτικές,
θρησκευτικές, στρατιωτικές, επιστημονικές και άλλες προσωπικότητες,
που μας εξέφρασαν επισήμως (προφορικώς και γραπτώς) τον θαυμασμό
τους για τον ιερό μας χώρο, για την ζεστή και ρωμαίικη φιλοξενία των
μετεωριτών μοναχών και για την καθοριστική συμβολή της εικόνος,
που απεκόμησαν από αυτόν για την συνολική εκτίμηση της χώρας μας
εκ μέρους τους και την σύσφιξη των διακρατικών σχέσεων των χωρών μας.
Εκ των πραγμάτων, λοιπόν, ο ιερός
χώρος των Αγίων Μετεώρων καθίσταται πρεσβευτής Οορθοδοξίας, Ελληνισμού,
παιδείας, ιδανικών και πολιτισμού σε όλο τον κόσμο. Είναι αυτός ο
μικρόκοσμος που ο κάθε επισκέπτης θα πάρει μαζί του ως μία ζωντανή
γεύση και ανεξίτηλη ενθύμηση της χώρας μας, αλλά και ως ένα νόημα
ζωής και υπάρξεως, που ως έθνος και ως λαός βιώνουμε και αντιπροσωπεύουμε.
Η ανάγκη διατηρήσεως και προστασίας
του ιερού χώρου των Αγίων Μετεώρων, έχει καταστεί πλέον καθολική
συνείδηση της τοπικής μας κοινωνίας, η οποία και εκδηλώνεται με ιδιαίτερη
αγάπη και σεβασμό μέσα και από τις αποφάσεις και τις πρακτικές των
φορέων που την εκπροσωπούν, της Νομαρχιακής και Δημοτικής Αυτοδιοικήσεως.
Αποτελεί κοινή πεποίθηση ότι η διατήρηση του ιερού χώρου των Αγίων
Μετεώρων αναλλοίωτου και απαραβίαστου αποτελεί το μόνο ασφαλές
εχέγγυο για την συνέχιση της ευργετικής παρουσίας του· προς χάριν,
όχι μόνον των ίδιων των Ιερών Μονών, αλλά και της ευρύτερης περιοχής
της οποίας, σε αρκετά μεγάλο βαθμό, η ανάπτυξή της, η κοινωνική
και οικονομική της ευημερία, η πολιτισμική και δημιουργική της
ανέλιξη, στηρίζονται στην διεθνή ακτινοβολία και την σαγηνευτική
έλξη του αγιομετεωρίτικου μοναστικού μας κέντρου.
Ευχόμαστε εκ καρδίας η αγαστή
συνεργασία και σύμπνοια ανάμεσα στις Ιερές Μονές, στους τοπικούς
άρχοντες και στον ευλογημένο λαό της περιοχής έτι περισσότερο να
εδραιωθεί και να καρποφορήσει προς δόξαν του Αγίου Τριαδικού Θεού
μας και προς ωφέλεια και προκοπή της τοπικής κοινωνίας μας και όχι μόνο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου