Το νόημα της δωρεάς της Οικογένειας Δημουλά και η διαχείρισή της

Του Γρηγόρη Γ. Καλύβα

«Μάλλον φιλούσιν οι ποιήσαντες ευ τους παθόντας ή οι παθόντες ευ τους ποιήσαντας.» (περισσότερο αγαπούν οι ευεργέτες τους ευεργετούμενους παρά οι ευεργετούμενοι τους ευεργέτες) Αριστοτέλης 384-322 π.Χ.

Τούτα έλεγε ο Αριστοτέλης και νομίζω πως είχε δίκιο καθώς η δωρεά μέρος ή του συνόλου της περιουσίας σου με σκοπό την συλλογική πρόοδο του τόπου σου, μαρτυρά ειλικρινή αγάπη γι’ αυτόν που μπορεί να έχει πολλές αιτίες που την προκαλεί, αλλά που εκείνο που μετρά είναι η εκδήλωση αυτής της αγάπης.

Το περασμένο Σαββάτο ήταν μια σημαντική μέρα για την Καλαμπάκα και την ευρύτερη περιοχή καθώς με την τέλεση του Αγιασμού από τον Μητροπολίτη μας κ.κ. Σεραφείμ σηματοδοτείται η έναρξη των εργασιών ανακαίνισης και διαμόρφωσης του υπάρχοντος κτηρίου της δημοτικής βιβλιοθήκης συνεπεία της δωρεάς της Αικατερίνης Δημουλά.

Με την ολοκλήρωση των εργασιών το κτίριο θα φιλοξενήσει μια υπερσύγχρονη βιβλιοθήκη η οποία, παράλληλα με τις πολύπλευρες δραστηριότητες που θα αναπτυχθούν σύμφωνα με τους σχεδιασμούς των οραματιστών του έργου και του ιδρύματος που θα έχει την ευθύνη λειτουργίας της, θα συμβάλλει στην πνευματική αναγέννηση του τόπου μας.

Όμως η μέρα είναι σημαντική και για το γεγονός ότι το μεγαλόπνοο αυτό έργο προκύπτει συνεπεία της αγάπης προς την γενέθλια γη των προγόνων της Αικατερίνης Δημουλά, ενέργεια που μπορεί να σημαίνει πολλά για την οικογένειά της, καθώς έχει παράδοση σε δωρεές προς την πόλη μας, πλην όμως σπανίως απαντάται στις μέρες μας κάτι που καθιστά ακόμα πιο σημαντική την πρωτοβουλία της δωρήτριας.

Η κυρία Δημουλά με δαπάνη δύο εκ. ευρώ περίπου προσφέρει στην πόλη μας ένα σημαντικό έργο που στην σημερινή εποχή της τεχνοκρατίας και της παγκοσμιοποίησης λαμβάνει πράγματι χαρακτηριστικά εθνικής ευεργεσίας καθώς έρχεται να στηρίξει τα πολυτιμότερα στοιχεία του έθνους μας που είναι η γλώσσα, η παιδεία και η γνώση, στοιχεία που μαζί με άλλα χαρακτηριστικά και αξίες συνυφαίνουν την Ελληνική-εθνική ταυτότητα και συνείδηση επιτρέποντας την ιστορική του συνέχεια στο επέκεινα.

Η πρωτοβουλία αυτή της Κυρίας Δημουλά αναδεικνύει ένα σημαντικό θέμα που στην Ελλάδα είχε ιδιαίτερη άνθηση και είναι η δωρεά, η ευεργεσία, κυρίως οικονομική, στην πατρίδα και στο έθνος με σκοπό την συλλογική πρόοδο.

Ο Άντριου Κάρνεγκι (1) έλεγε ότι «…ο πλούτος πρέπει να καταλήγει σε σκοπούς που να προάγουν το ανθρώπινο γένος. Να ανακουφίζουν εκείνους που υποφέρουν. Να προσφέρουν ελπίδα στους νέους. Να οικοδομούν τη γνώση. Να κάνουν καλύτερη τη ζωή των συμπολιτών μας…».

Οι ευεργέτες με το έργο τους αποδεικνύουν ότι ο πλούτος και η αρετή δεν είναι έννοιες αντιστρόφως ανάλογες κερδίζοντας έτσι μια θέση στην αιωνιότητα καθώς ο πλούτος τους γίνεται συλλογικό κτήμα τιμώντας το για πάντα ως πολύτιμο και ιερό.

Φανταστείτε την Αθήνα χωρίς το Μετσόβιο Πολυτεχνείο, την Ακαδημία Αθηνών, το Ζάππειο ή το Αρχαιολογικό Μουσείο. Ναι, είναι αδύνατον... Ολα αυτά τα εμβληματικά κτίρια είναι δωρεές. Εγιναν με χρήματα που έδωσαν ο Αβέρωφ, ο Τοσίτσας, ο Στουρνάρης, ο Ζάππας, ο Μπενάκης και πολλοί άλλοι βέβαια.

Το φαινόμενο αυτό, της ευεργεσίας δηλαδή, είναι κατ' εξοχήν ελληνικό. Οι ευεργέτες στήριξαν το έθνος όταν έβγαινε μπαρουτοκαπνισμένο από την επανάσταση του '21, έχτισαν σχολεία, νοσοκομεία και ορφανοτροφεία, όπλισαν το κράτος -θωρηκτό Αβέρωφ- σε κρίσιμες στιγμές. Με δικά τους χρήματα αναβίωσαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες το 1896, τρία χρόνια μετά το «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν» του Χαρίλαου Τρικούπη. Και, ίσως, σ' αυτό το σημείο, πρέπει να κάνουμε μια πρώτη σκέψη ακολουθώντας την αντίστροφη διαδρομή: από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 αρκετοί ιδιώτες πλούτισαν και λίγα χρόνια αργότερα το κράτος πτώχευσε.

Σήμερα στα 2014, με την Ελλάδα σε κρίσιμη καμπή, σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, σε τελείως διαφορετικό γεωπολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον από τα τέλη του 19ου αιώνα, μπορούμε να μιλάμε για εθνικούς ευεργέτες; Υπάρχουν; Και αν ναι, πώς παρεμβαίνουν στον δημόσιο βίο;

Η περίπτωση της Κυρίας Αικατερίνης Δημουλά και της οικογενείας της αποδεικνύει ότι υπάρχουν αρκεί να βρουν γόνιμο έδαφος να καλλιεργηθούν.

Ο κοινωνιολόγος Βασίλης Καραποστόλης, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, αναφέρει ιστορικά πρόσωπα που μπόρεσαν παρά τις πικρίες και τις αντιφάσεις τους να γίνουν για τη χώρα τους Δότες. Στο πρόσφατο βιβλίο του «Διχασμός και εξιλέωση. Περί πολιτικής ηθικής των Ελλήνων», παραθέτει παραδείγματα ανθρώπων που έκαναν την υπέρβαση ενάντια σε έναν συχνά αυτοκαταστροφικό λαό, που όπως εύστοχα σημειώνει «ήταν και είναι ακόμη δεμένος πάνω στο άρμα της επιβίωσης και της φιλοκερδίας»

Να λοιπόν που η κυρία Δημουλά με την πρωτοβουλία της έρχεται να υπογραμμίσει πως υπάρχουν ευεργέτες και σήμερα και μοναδικό τους κίνητρο είναι η αγάπη προς την γενέθλια γη των γεναρχών τους.

Η απάντηση λοιπόν έχει δοθεί κατά τον καλύτερο τρόπο και εκείνο που απομένει είναι να βοηθήσουμε όλοι ώστε η προσφορά της να ευοδωθεί και να αποδώσει καρπούς επ’ ωφελεία του τόπου μας και των οικιστών του.

Ωστόσο από αυτήν την σημαντική στιγμή για την πόλη και την περιοχή, την σημαδιακή μέρα που η προσφορά της δωρήτριας έπαιρνε σάρακα και οστά, απουσίαζαν οι κύριοι συντελεστές που καλούνται να την διαχειριστούν και δεν είναι άλλοι από τους ανθρώπους του πνεύματος κάτι που δείχνει την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η Ελληνική κοινωνία σήμερα.

Ας ελπίσουμε πως η απουσία αυτή θα αποδειχθεί στην πορεία συμπτωματική και πως η προσφορά της Κυρίας Δημουλά θα ξυπνήσει τις εν υπνώσει συνειδήσεις μας για μια πνευματική αι κοινωνική αναγέννηση της περιοχής που ζει και αναπνέει υπό την σκιά τη αγίας Λιθόπολης με την βιβλιοθήκη να μετασχηματίζεται σε εργαλείο μιας αναγεννητικής περιόδου.

Σημειώσεις:

1. Στα 68 του χρόνια η περιουσία του Άντριου Κάρνεγκι έφτασε τα 298.3 δις δολάρια. Ο Άντριου μετανάστευσε από τη Σκωτία στις ΗΠΑ και από τα 13 μέχρι και τα 20 χρόνια του πέρναγε κλωστές μέσα σε βελόνες, άλλαζε τις κουβαρίστρες και έστελνε τηλεγραφήματα. Κάποια στιγμή βαρέθηκε να ασχολείται με σαχλαμάρες και αποφάσισε να ασχοληθεί με την αγορά μετοχών. Μέσα σε μια δεκαετία είχε επενδύσει στη μεταλλουργία, στους σιδηροδρόμους και τα πετρέλαια. Όμως το χοντρό μπαγιόκο ήρθε από το ατσάλι. Ο Κάρνεγκι έστησε έναν τεράστιο κολοσσό χαλυβουργικής, τον μεγαλύτερο στον κόσμο.

Το 1901, στα 66 του, ο Άντριου αποσύρθηκε πουλώντας τις μετοχές του στο εξωφρενικό για την εποχή ποσό των 225 εκατομμυρίων δολαρίων, εισπράττοντας το αντίτιμο σε ράβδους χρυσού. Κατασκεύασε παράλληλα και ένα τεράστιο χρηματοκιβώτιο για να τσουβαλιάσει το χρυσάφι και να έχει την ησυχία του. Επειδή όμως δεν ήθελε να γίνει Σκρουτζ, αποφάσισε να δωρίσει σε φιλανθρωπίες το 90% της περιουσίας του, κράτησε για πάρτη του το υπόλοιπο 10% για χαρτζιλίκι και πέθανε ευτυχισμένος.