Μονή Αγίου Βησσαρίωνος (Δούσικο)

To μοναστήρι του Αγίου Βησσαρίωνος (Δουσίκου) βρίσκεται σε απόσταση 25χλμ. από τα Τρίκαλα, κοντά στην κωμόπολη της Πύλης και πάνω από το χωριό Άγιος Βησσαρίων (πρώην Δούσικο). Η μονή αποκαλείται και μονή του Σωτήρος των Μεγάλων Πυλών λόγω της σύνδεσής της με την κοντινή και διαλυμένη σήμερα, βυζαντινή μονή του 13ου αιώνα, της Πόρτα -Παναγιάς. Ιδρύθηκε μεταξύ των ετών 1527-1535, στον χώρο ερειπίων μονής του 13ου - 14ου αιώνα αφιερωμένης στο Χριστό. Το πρώτο καθολικό της μονής έχτισε ο ιδρυτής της μονής ο άγιος Βησσαρίων Α΄, μητροπολίτης Λαρίσης και ιστορική προσωπικότητα μεγάλης εμβέλειας και κοινωνικής δράσης., με τη βοήθεια του αδελφού του Ιγνατίου (επισκόπου Καπούας και Φαναρίου). 

Στη θέση του παλαιού αυτού καθολικού κτίστηκε «εκ βάθρων? το 1557 το σημερινό καθολικό, από τον ανηψιό του αγίου Βησσαρίωνος και μητροπολίτη Λαρίσης Νεόφυτο Β΄ και τους επισκόπους Δημητριάδος Ιωσήφ, Λιτζάς Λουκά και Φαναρίου Μαρτύριο. Στον Νεόφυτο που είναι ο δεύτερος κτήτορας της μονής οφείλεται και η επέκταση των κελλιών. Η μονή ήταν από τα πλούσια και δραστήρια μοναστήρια της περιοχής με κτήματα στη Ρουμανία. Η παράδοση αναφέρει πως στην περίοδο της ακμής του διέθετε 365 κελλιά. τράπεζα (1682) αλλά και πλουσιότατη βιβλιοθήκη. Το 1771 και το 1820 η μονή λεηλατήθηκε από τους Τουρκαλβανούς ενώ το 1823 μετά τη σύλληψη και φυλάκιση του ηγουμένου της μονής, ακολούθησε σφαγή και λεηλασία της από τους στρατιώτες του Σούλτζε Κόρυτζα. Το μοναστήρι έπαθε νέες καταστροφές από πυρκαγιά και τους βομβαρδισμούς του 1943. Σήμερα λειτουργεί με λίγους μοναχούς και είναι άβατο στις γυναίκες.

Παλαιότερα η είσοδος στον οχυρωματικό περίβολο της μονής γινόταν με τη βοήθεια μιας κινητής ξύλινης κλίμακας, η οποία ανασύρονταν μετά τη δύση του ηλίου. Σήμερα, ο επισκέπτης εισέρχεται στον περίβολο της μονής μέσω της κεντρικής εισόδου, η οποία βρίσκεται στο μέσο περίπου της νότιας πλευράς του. Κεντρικό κτίριο της αυλής αποτελεί το καθολικό της μονής, αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Πρόκειται για έναν αθωνίτικου τύπου, σύνθετο τετρακιόνιο, ναό, στον οποίο έχει προστεθεί νάρθηκας και εξωνάρθηκας. Πάνω από τους χώρους αυτούς βρίσκονται τα παρεκκλήσια των Εισοδίων της Θεοτόκου, του Τιμίου Προδρόμου και των Αγίων Πάντων. Η αγιογράφηση του καθολικού, έργο του ζωγράφου Τζώρτζη ή Ζώρζη, αποπερατώθηκε τον Νοέμβριο του 1557. Από τα τρία παρεκκλήσια της μονής, το παρεκκλήσιο των Εισοδίων της Θεοτόκου φέρει διάκοσμο του 1675, το παρεκκλήσιο του Τιμίου Προδρόμου του 1693 και το παρεκκλήσιο των Αγίων Πάντων του 1746. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο του καθολικού είναι μεταγενέστερο της αρχικής φάσης του καθολικού και χρονολογείται στα 1813. Το καθολικό περιβάλλεται από τριώροφα κτίρια με ξύλινους εξώστες που στεγάζουν τις υπόλοιπες δραστηριότητες της μονής. Αριστερά της εισόδου στη μονή βρίσκεται η Τράπεζα. Πολλά από τα αρχικά κτίρια της μονής, όπως το τμήμα της δυτική πτέρυγας κελλιών, καταστράφηκαν και σήμερα έχουν αναστηλωθεί.

O μικρός ναός και ο ξενώνας που βρίσκονται προσαρτημένα στην δυτική πλευρά του αρχικού περιβόλου της μονής χτίστηκαν την δεκαετία του 1960 προκειμένου να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες γυναικών προσκυνητών, στις οποίες απαγορεύεται η είσοδος στο αρχικό μοναστηριακό συγκρότημα. Οι ανάγκες αυτές καλύπτονται σήμερα στον ξενώνα και το ναΰδριο που χτίστηκε, τα τελευταία χρόνια, σε μικρή απόσταση νοτίως της μονής.

   

To Καθολικόν της Ι. Μονής Αγίου Βησσαρίωνος Δουσίκου, που τιμάται στη Μεταμόρφωσι του Σωτήρος Χριστού, ανήγειρε το 1544 ο Άγιος Νεόφυτος Μητροπολίτης Λαρίσης, ανεψιός του Αγίου Βησσαρίωνος, μετά την καταστροφή από ισχυρότατο σεισμό εκείνου που έκτισε ο Άγιος το 1527.

Υποβάλλει και δημιουργεί δέος με το αιθέριον ύψος του, την αρχιτεκτονική του συμμετρία και κυρίως με το υπέροχο κάλλος των τοιχογραφιών του, που ολοκληρώθηκαν το 1557 και διατηρούνται σε αρίστη κατάστασι σε όλη την έκτασί τους.

Χαρακτηρίζονται από το πλήθος των παραστάσεων, την εμπνευσμένη ιεράρχησι των θεμάτων και την ισορροπία των συνθέσεων. Ιδιαίτερα τις ιερές μορφές διακρίνει υψηλή ευγένεια και σεμνότατον ήθος μία δε υπερκόσμιος ανταύγεια και γαλήνη διαχέεται στα εξαϋλωμένα πρόσωπα των Αγίων. Έχουν έντονο υπερβατικό χαρακτήρα και καθώς τα βλέπουμε αίσθανόμεθα να αγιάζουν τις όψεις μας, να μας παρηγορούν, να μας κατανύσσουν και να μας ανάγουν από τα γήινα στα ουράνια.

Ανήκουν στα επιτεύγματα της Κρητικής Σχολής και αποτελούν έργο υψηλής καλλιτεχνικής πνοής του εξαίρετου αγιογράφου Τζώρτζη του Κωνσταντινουπολίτου.

Το ξυλόγλυπτο τέμπλο εκτείνεται σε μεγάλο ύψος και φιλοτεχνήθηκε το 1767 από επιδέξιους ξυλογλύπτας, που είχαν την καταγωγή τους από το Λινοτόπι της Β. Ηπείρου.

Το Καθολικό της Μονής Δουσίκου είναι μία σπάνια περίπτωσι συνδυασμού αρχιτεκτονικής και ζωγραφικής τελειότητος.

Σαν πολύτιμο κειμήλιο φυλάσσει την τιμίαν Κάραν του κτίτορος Αγίου Βησσαρίωνος.

Με εντολή του Αγίου είναι άβατος για τις γυναίκες. Πανηγυρίζει στις 15 Σεπτεμβρίου.

Συντάκτης

Λάζαρος Δεριζιώτης, αρχαιολόγος

odysseus.culture.gr